Vorige week dacht ik nog dat ik vandaag eerst uitgebreid in bad zou gaan, me dan mooi zou optutten, en in een wolk van mijn favoriete parfum in mijn meest feestelijke jurk naar het plein zou trekken waar ik vandaag, 20 maart, een verjaardagsdrink ging houden met mijn vriendinnekes. Mooi op tijd, want ik ben pas op 23 maart jarig, aanstaande maandag, en een maandag is niet echt een geschikte dag om feest te vieren vond ik.
In plaats daarvan hang ik op de bank, in een gemakkelijke broek, met elastiek in de taille, mijn haar in een knotje en amper opgemaakt. Ik zit met mijn tablet op schoot en schrijf dit.
Corona, jullie weten het al hè. Zoveel mogelijk thuis blijven, bars en restaurants zijn gesloten, etc, etc.
Ach, een verjaardag kun je verplaatsen, en of ik die nu twee dagen van te voren vier, of drie maanden later, plezant zal het wel worden. Dat geldt ook voor huwelijken, doopfeesten, een huwelijksverjaardag, bedrijfsfeestje of een reünie. Jammer van eventuele betaalde voorschotten. Hopelijk krijg je wat terug.
Veel erger zijn die zaken die niet uitgesteld kunnen worden. Zoals begrafenissen.
In Italië stapelen de lijkkisten zich op als kartonnen dozen op de Meir elke maandagavond, luttele uren voor ze opgehaald worden door de vuilkar. Crematoria draaien op volle toeren en de kistenbouwers kunnen de bestellingen niet volgen.
Een uitvaart mag in deze Coronatijden enkel bijgewoond door familie in de eerste graad, (pleeg)ouders, kinderen, broers of zusters, partner. Verder niemand. 'Het zou er gezellig aan toe gaan' grapte ik nog tegen mijn partner gisteren; 'Als ik morgen doodval, lopen alleen mijn vader en jij achter mijn kist. En een koffietafel mag ook al niet.' Maar ik lach niet meer. Ik ben bloedserieus.
Elke dag zie ik overlijdensadvertenties in de kranten zoals vandaag die van Jeanne Hertelmans. Eén maand geleden 98 geworden met ongetwijfeld een grote schare kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en wie weet nog meer. Maar de advertentie meldt "Gezien de huidige leefomstandigheden zal de uitvaartliturgie in intieme kring plaatsvinden". Of die van Harry Schuddinck, net 90 geworden met "Door de maatregelen in verband met het coronavirus zien wij ons genoodzaakt om in intieme familiekring afscheid te nemen van Harry". Voor Johnny Voners is er zelfs geen advertentie, en de uitvaart plechtigheid wordt geheim gehouden.
Een begrafenis is het ultieme beschavingsritueel. De overledene heeft er niets meer aan, om voor de hand liggende redenen, maar de nabestaanden des te meer. Een uitvaart helpt je een plaats te geven aan het drama, het verlies van iemand die je dierbaar is. Of dat nu in een kerk is, of in een crematorium, op het strand, op een boot of in een bos, je volgt en voert oeroude rituelen uit om voor jezelf, en ook voor anderen, duidelijk te maken hoe belangrijk die persoon, die je nu voor altijd moet missen, voor jou is. Is geweest. En zal blijven.
Met foto's, filmpjes, gedichten, zelf geschreven teksten en een bidprentje maak je een belevenis van dat laatste moment samen.
En dan ben je blij met steun. Met de aanwezigheid van familie, vrienden, collega's. Ik weet nog precies wie er allemaal was op de uitvaart van mijn moeder in augustus 2016, en ik zal dat nooit vergeten.
Ik mag er niet aan denken als we daar nu voor hadden gestaan, helemaal alleen, rap rap papieren invullen, tranen drogen en naar huis, in quarantaine.
Ik wens daarom alle mensen die nu in zo een vreselijke situatie zitten, die nu geen foto's aan het selecteren zijn "Kijk eens hoe goe ons moe hierop sta?", "Ziedier, weete da nog, die dag aan zee?", die geen filmpjes aan het monteren zijn met lievelingsliedjes van hun oom, zus, vader, oma, ... die geen passend tekstje aan het zoeken zijn voor op het prentje "Zeg, zouden we er niet wat meer bestellen, hij kende veel volk he?", heel, heel veel sterkte toe en ik hoop dat ze het later kunnen verwerken. Met een uitgestelde koffietafel, of met een bezoek met familie en vrienden aan een mooi kerkhof.
Het klinkt misschien raar, maar wanneer ik op vakantie ga, en dan liefst van al in Italië (dat al ik met pijn in mijn hart voorlopig even moeten uitstellen), bezoek ik daar al eens een kerkhof.
Het laatste waar ik geweest ben, was het
Cimitero Monumentale di Staglieno in Genua, Eén van de grootste kerkhoven van Europa, één vierkante kilometer vol liefde en verdriet. Net als de dood, maakt dit coronavirus geen onderscheid. Of je nu rijk bent of arm, of je nu de Taj Mahal laat bouwen om je geliefde te eren, een handgeschreven Post-it tot het einde der dagen aan je koelkast laat hangen, of een foto in je portefeuille bewaart.
Afscheid nemen, en je geliefden herdenken, is essentieel. Doe dat nu, en later. Dat verjaardagsfeestje of dat communiefeest, dat halen we nog wel in.
(Hoe schrijnend het er aan toe gaat in Bergamo, lees je
hier)
